JAK ROZUMIEĆ OPINIĘ PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ?
– WYJAŚNIENIE WYBRANYCH POJĘĆ
(źródło: www.powiat.hajnowka.pl, mgr J. Samojlik, mgr A.Kowalska)
ANALIZA I SYNTEZA – rozkładanie na części i scalanie materiału wzrokowego (obrazki, wyrazy)
lub słuchowego (dźwięki, zdania, słowa) w celu budowania całości obrazu lub słowa.
ANALIZATORY – w odniesieniu do umiejętności czytania mówi się o trzech analizatorach: wzrokowym,
słuchowym i kinestetyczno-ruchowym; analizator składa się z: receptora odbierającego bodźce,
charakterystycznego dla określonego narządu zmysłów (oczy, uszy, mięśnie), drogi nerwowej
doprowadzającej bodźce do odpowiednich obszarów mózgu, ośrodka w mózgu, w którym zachodzi analiza i synteza.
SŁUCH FONEMATYCZNY – zdolność wyróżniania głosek oraz różnicowania głosek podobnych w słyszanych słowach
(np. bułka – półka).
PERCEPCJA SŁUCHOWA = FUNKCJE SŁUCHOWO-JĘZYKOWE – związane ze słuchem fonematycznym oraz umiejętnościami
fonologicznymi (analiza i synteza głoskowa i sylabowa – rozkład wyrazów na głoski i sylaby oraz ich scalanie),
a także pamięcią słuchową. Zaburzenia tych funkcji są związane z nieprawidłowym działaniem analizatora
słuchowego i mogą objawiać się: trudnością odróżniania podobnych głosek (np. z-s, g-k, d-t), trudnościami
w dokonywaniu analizy i syntezy głoskowej słów oraz opuszczaniem lub myleniem liter, końcówek wyrazów,
przestawianiem liter, trudnościami w zapisywaniu zmiękczeń, różnicowaniu głosek i-j.
PERCEPCJA WZROKOWA = FUNKCJE WZROKOWE – analiza i synteza wzrokowa materiału konkretnego (obrazków, kształtów)
lub abstrakcyjnego (teksty, zdania, wyrazy) oraz pamięć wzrokowa. Zaburzenia tych funkcji związane
są z nieprawidłowym działaniem analizatora wzrokowego mogą objawiać się: myleniem liter o podobnym kształcie
(a-o, l-t-ł, m-w-n), myleniem liter podobnych, ale o różnym kierunku (b-p-g-d, m-w, n-u), gubieniem elementów
graficznych liter (ogonki, kreski, kropki), błędami typowo ortograficznymi.
DEFICYTY ROZWOJOWE = DYSFUNKCJE, PARCJALNE LUB FRAGMENTARYCZNE ZABURZENIA ROZWOJU – są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym układzie nerwowym (mózgu):
parcjalne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego – obejmują większy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju
motoryki (dużej – sprawności ruchowej całego ciała, małej – sprawności rąk) lub zaburzenia rozwoju mowy (zarówno
czynnej – mówienie, jak i biernej – rozumienie);
fragmentaryczne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego – obejmują mniejszy obszar czynności, np. opóźnienie
rozwoju tylko w zakresie motoryki małej lub zaburzenia w zakresie mowy czynnej (dziecko wszystko rozumie,
ale ma trudności z wypowiadaniem się).
FUNKCJE POZNAWCZE = PROCESY POZNAWCZE – zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia:
uwaga, pamięć, wrażenia i spostrzeżenia, orientacja w schemacie ciała (prawa i lewa strona) i przestrzeni, myślenie.
INTELIGENCJA OGÓLNA – jest wypadkową inteligencji werbalnej (słownej)
i niewerbalnej (bezsłownej, praktyczno-technicznej, wykonawczej).
INTEGRACJA FUNKCJI PERCEPCYJNO-MOTORYCZNYCH – współdziałanie procesów poznawczych i czynności ruchowych,
np. przy pisaniu ze słuchu – uwaga, analiza i synteza wzrokowa i słuchowa oraz ruch ręki piszącej.
KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA – współpraca oka i ręki, umożliwia wykonywanie precyzyjnych ruchów rąk pod kontrolą wzroku, m.in. rysowanie i pisanie.
LATERALIZACJA JEDNORODNA: PRAWOSTRONNA LUB LEWOSTRONNA – dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała (najczęściej prawej ręki, nogi, oka), związana z dominacją jednej z półkul mózgowych.
LATERALIZACJA NIEUSTALONA – brak dominacji stronnej ciała (oburęczność, obuoczność), charakterystyczna
do 5-6 roku życia.
LATERALIZACJA NIEJEDNORODNA, SKRZYŻOWANA – np. dominacja lewego oka i prawej ręki; nie może być traktowana
jako objaw patologii, jednak wśród uczniów z dysleksją przypadków skrzyżowanej lateralizacji jest istotnie więcej
niż wśród dobrze czytających.
PAMIĘĆ LOGICZNA – oparta na myśleniu, kojarzeniu faktów.
PAMIĘĆ BEZPOŚREDNIA – świeża; pozwala zapamiętać i natychmiast odtworzyć zapamiętany materiał; zaburzenia powodują, że uczeń ma problemy z zapamiętaniem zdań podczas pisania dyktanda, z zapamiętaniem dwóch poleceń jednocześnie,
z liczeniem w pamięci.
PAMIĘĆ SŁUCHOWA – zdolność do utrwalania i przypominania informacji „usłyszanych”.
PAMIĘĆ WZROKOWA – zdolność do utrwalania i przypominania informacji „widzianych”.
OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA – niska sprawność ruchowa rąk; charakterystyczne jest np. późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą (ubieranie się, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł), trudności w posługiwaniu się nożyczkami; niska sprawność manualna pociąga za sobą obniżony poziom graficzny pisma.
OBNIŻONA, OPÓŹNIONA SPRAWNOŚĆ GRAFOMOTORYCZNA- wolne tempo pisania, nieestetyczny wygląd zeszytów; dzieci
z obniżoną sprawnością grafomotoryczną szybko się męczą przy pracach graficznych i pisaniu.
TEMPO UCZENIA SIĘ WZROKOWO-RUCHOWEGO – szybkość uczenia się pisania symboli graficznych opartego na koordynacji
oka i ręki; uzależnione jest od prawidłowej sprawności manualnej i ustalonej lateralizacji; często obniżone u osób z dysleksją.
ZABURZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ – brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała oraz w kierunkach
w przestrzeni (w lewo, w prawo, wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod, itd.); związane są z nimi trudności
w rysowaniu (niewłaściwe proporcje i rozplanowanie rysunku), czytaniu (przestawianie liter i cząstek wyrazów,
przeskakiwanie linijek), w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr o podobnych kształtach,
pisanie od prawej do lewej strony).
ZDOLNOŚĆ PRZESTRZENNEJ ORGANIZACJI MATERIAŁU WZROKOWEGO = ORGANIZACJA POSTRZEGANIA WZROKOWEGO – umiejętność złożenia w całość określonego obrazu (rysunek, kompozycja geometryczna), z uwzględnieniem elementów zasadniczych budujących ten obraz oraz elementów szczegółowych.
NIEHARMONIJNY ROZWÓJ POSZCZEGÓLNYCH FUNKCJI = ROZWÓJ NIEHARMONIJNY – występuje, gdy poszczególne sfery rozwijają się w innym tempie (opóźnienie lub przyspieszenie rozwoju poszczególnych funkcji), np. opóźnienie rozwoju mowy, opóźnienie rozwoju emocjonalnego.
UMIEJĘTNOŚCI ARYTMETYCZNE – przeliczanie, dodawanie, odejmowanie,
w przypadku starszych dzieci – mnożenie, dzielenie, rozwiązywanie zadań z treścią.
MYŚLENIE PRZYCZYNOWO-SKUTKOWE – umiejętność wskazywania następstw określonych sytuacji, wyszukiwania przyczyn
pewnych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń (np. w układaniu historyjek obrazkowych).
MYŚLENIE PRZEZ ANALOGIĘ – polega na formułowaniu wniosków na temat danej sytuacji na podstawie podobnej
znanej sytuacji, wyciąganiu wniosków z podobieństw między przedmiotami, sytuacjami, kończenie zdań w oparciu o analogie.
ĆWICZENIA NA MATERIALE ABSTRAKCYJNYM – ćwiczenia oparte na literach, cyfrach, wyrazach i zdaniach oraz symbolach.
ĆWICZENIA NA MATERIALE KONKRETNYM – ćwiczenia oparte na obrazkach, przedmiotach.